در این بخش از آموزش حمل و نقل بین المللی به تاریخچه حمل و نقل و تاریخچه آن در ایران می پردازیم. اگر چه قدمت و تاریخچه حمل و نقل به قدمت بشر بر می گردد، لیکن مهمترین اسناد حمل و نقل به جاده ابریشم مربوط می شود. این مسیر در سده دوم قبل از میلاد بوجود آمده و تا سده شانزدهم، تقریبا به مدت 1800 سال از اعتبار تجاری و بازرگانی برخوردار بوده است. از اواخر قرن 14 میلادی جاده ابریشم اهمیت خود را به دلیل بسط و گسترش راه ها و حمل و نقل دریایی و انقلاب صنعتی و استفاده از کشتی های تجاری از دست داد و تا اویل قرن بیست ادامه داشت. از این تاریخ به بعد بخشی دیگر از حمل و نقل یعنی حمل ریلی راه آهن نقش آفرینی نمود تا اینکه در دهه های آخر قرن بیستم با توسعه و تکمیل کامیون های باری و تجاری شدن عملیات حمل و نقل جاده ای حیات تازه ای در تجارت زمینی دمیده شد. بنحوی که دهه 80 میلادی را نقطه عطفی در حیات حمل و نقل و تجارت زمینی پس از چند قرن رکود تلقی نموده اند.
تاریخچه حمل و نقل در ایران
اسناد و شواهد تاریخی ثابت می کند که ایرانیان قبل از پیدایش خط یعنی حدود چند هزار سال قبل از میلاد مسیح با کشتی، دریانوردی و بویژه حمل و نقل کالاها توسط شناورها آگاهی داشتند، تاریخ دریانوردی ایرانیان بدون اغراق به حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد که در این رابطه اولین جاده سنگی در جهان در شمال ایران نزدیک دریای خزر ساخته شد که حدود دو متر قطر داشت که از پایین با سنگ های درشت چیده و به مرور که به سطح جاده می آمد با سنگ ریزه های کوچک پوشیده می شد، به این دلیل که چون سربازان امپراطوری ها با پای پیاده در حال حرکت بودند و مسافت های طولانی را طی مینمودند کم تر دچار خستگی شوند و از لحاظ مهندسی نیز این مهم کاملا پیش بینی شده بود. بعدها صنعت جاده سازی به اروپا و انگلستان منتقل گردید و هم اکنون انواع روکش های جاده ای و معابر جدید با تکنولوژی های پیشرفته بوجود آمده است.
در ایران پیشینه حمل و نقل جاده ای خیلی طولانی نیست و می توان گفت در دوره قاجار حمل بار با وسایل نقلیه باری آغاز شد. در آن زمان داشتن گواهینامه پایه یک بسیار مهم بود. در آن زمان رانندگان کامیون حمل بار ظرف مدت 10 روز آموزش میدیدند و برای حمل بار در مسیر شمال به جنوب کشور و بالعکس بکار گرفته می شدند. پس از جنگ جهانی دوم بود که کامیون های بیشتری (دست دوم اروپایی) به کشور وارد شد و باعث شد که شغل کامیون داری از حالت کشوری به منطقه ای و استانی تبدیل گردد. تا این زمان حمل بار بین المللی در ایران رایج نشده بود اما به فاصله چند سال بعد از انقلاب روسیه، شرکت های حمل و نقل بین المللی در ایران تاسیس شدند.
تاریخچه حمل و نقل هوایی ایران
در سال 1306 به موجب امتیاز ویژه ای که توسط مجلس شورای وقت به تصویب رسید، خطوط هواپیمایی یونکرس آلمان واگزار شد. سال 1317 به شرکت هواپیمایی لوفت هانزا که هواپیمایی آن ماهی یک بار از برلین به کابل پرواز می کردند اجازه داده شد در تهران فرود آیند. به تدریج با ازدیاد تعداد مسافر و بسته های پستی هوایی و عضویت ایران در سازمان بین المللی هواپیمایی، سایر شرکت های معتبر هواپیمایی خارجی نیز ضمن انعقاد قرار دادهای حمل و نقل هوایی در کشور ما خطوط هوایی دایر نمودند. طی مدت مذکور کشور ایران و شرکت هواپیمایی پارس نخستین پروازهای ملی به نقاط داخلی و کشورهای مجاز دایر شد.
در اردیبهشت 1337 با ادغام دو شرکت مذکور به موجب قانونی که تصویب مجلس شد شرکت هواپیمایی ملی ایران هما با حمایت مالی دولت تاسیس و وظیفه حمل و نقل هوایی مسافر و بار در اختیار آن قرار گرفت. این شرکت با توسعه و تجهیز روز افزون ناوگان خود علاوه بر خطوط داخلی، به اغلب کشورهای جهان خطوط پروازی دایر نمود. در سال 1361 با توجه به تقاضای روز افزون توسعه حمل و نقل هوایی داخلی و خارجی کشورها شرکت خدمات هوایی کشور(آسمان) با ادغام سه شرکت هوایی کوچک تر تاسیس گردید. در سال های بعد از انقلاب اسلامی اجازه فعالیت و جابه جایی مسافر و بار به شرکت های حمل و نقل هوایی غیر دولتی نیز داده شد. این شرکت ها مسئولیت تدارک هواپیما، از طریق خرید یا اجاره و حمل و نقل مسافر و بار در مسیرهای پرواز داخلی و بین المللی را برعهده گرفتند.
تاریخچه حمل و نقل ریلی ایران (احداث راه آهن)
فکر احداث راه آهن از عثمانی تا خلیج فارس ابتدا در سال 1831 میلادی توسط انگلیسی ها مطرح شد و پس از 25 سال لرد پالمرستون و لرد استرانفورد دودکلف آن را تایید کردند و این امتیاز را گرفتند ولی بنا به دلایلی به مرحله عمل در نیامد. در سال 1903 آلمانی ها امتیاز احداث خط راه آهن آنکارا تا خلیج فارس را گرفتند که سال 1914 طول کشید و علت اشکال تراشی و این که این خط موجب نزدیکی آلمان به ایران می شد و نفوذ اقتصادی آلمان تا هندوستان گسترش می یافت این خواسته آلمان با منافع کشورهای انگلیس و روسیه دچار تضاد شد.
انگلیس خواهان احداث خط آهن جنوب ایران بود و شوروی احداث خط آهن شمال ایران تا خلیج فارس را مد نظر داشت. ناصر الدین شاه قاجار که خود را با دو حریف نیرومند روبه رو می دید به فکر افتاد در این میان از نیروی سومی استفاده کند به همان جهت موجبات تماس با آلمان مقتدر را فراهم ساخت و در مورد احداث خط آهن پیامی توسط فجرالدوله به آلمان فرستاد ولی دولت روس و انگلیس با تمهیداتی برای ایران مشکل ایجاد کردند.
در سال 1872 دولت انگلیس و در سال 1874 دولت روس هر کدام خواستار امتیاز راه آهن در ایران شدند. در سال 1878 نماینده یک شرکت فرانسوی که ساکن استانبول بود امتیاز احداث خط راه آهن رشت به تهران را از دست ایران گرفت اما این امتیاز نیز به مرحله عملی نرسید. مسیوبواتال امتیاز احداث خط راه آهن حضرت عبدالعظیم را گرفت و بعدها آن را به یک کمپانی بلژیکی فروخت کمپانی مذکور با سرمایه دو میلیون فرانک دست بکار احداث این راه آهن شد که در سال 1888 افتتاح گردید.
دومین خط آهن ایران با سرمایه یک ایرانی بنام حاج محمد حسین امین الضراب از بندر محمود آباد در کنار دریای خزر تا شهر آمل کشیده شد و به غیر از زیان برای صاحب امتیاز نتیجه نداشت در نتیجه متروک گردید. بعدها انگلیس و روسیه هم چند خط راه آهن محلی در گوشه و کنار ایران به منظور حفظ منافع خود ساختند راه آهن جلفا به تبریز و همچنین بین صوفیان و شرفخانه در ساحل دریاچه ارومیه توسط روسیه احداث شد در جنگ جهانی اول قشون عثمانی خط آهن آذربایجان تا مرند را اشغال و تخریب کردند اما در همان زمان یعنی در اوایل پاییز سال 1915 خط آهن ماکو را احداث کردند.
انگلیسی ها در سال 1918 و 1919 خط راه آهن زاهدان را که ادامه راه هندوستان محسوب می شد در ایران از مسیر جاوه تا زاهدان را احداث کردند. در سال 1338 عده ای از رجال ایران جهت تاسیس شرکتی که قادر باشد راه آهنی در ایران احداث کند گرد هم آمدند. این گروه پیشنهاداتی به مجلس دادند ولی بی ثمر ماند. تا اینکه این پیشنهاد در زمان پهلوی اول جامه عمل بخود پوشید. لذا لایحه احداث راه آهن در 20 دی ماه 1305 هجری شمسی منتشر شد و در جلسه 18 دی ماه 1305 تصویب گردید. ادامه این مطلب را در کتاب حمل و نقل بین المللی نوشته دکتر رحیم محترم و مهرداد موثق می توانید بخوانید.
مطالب مشابه:
------------------------------------------------------------
نکات حقوقی در باب حمل و نقل بین المللی
------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------
ویدئوهای بیشتر ببینید. 
09031142938
محصول پیشنهادی با این مطلب:
دیدگاه ها