انواع اسناد حمل و نقل بین الملل🥇 | بارنامه و راهنامه| نوین تجارت محترم

انواع اسناد حمل و نقل بین الملل

بارنامه(bill of lading) و راه‌نامه(waybill) از مهم‌ترین اسناد و لغات تخصصی حمل و نقل در تجارت و بازرگانی بین‌الملل هستند که باهم شباهت‌های بسیار و تفاوت‌های اساسی دارند. بارنامه سندی است دال بر عقد قرارداد حمل که حمل‌کننده یا نماینده وی پس از دریافت کالا برای حمل آن از یک نقطه (مبدأ) به نقطه دیگر (مقصد) با وسیله حمل مورد توافق (کشتی، قطار، کامیون، هواپیما یا ترکیبی) در مقابل کرایه معینی صادر می‌نماید. آگاهی از جزییات اسناد حمل و نقل بین المللی، قوانین حمل و نقل بین المللی و آموزش صادرات و واردات تاثیر قابل توجهی در درستیابی به اهداف صادراتی شرکتها و ارتقای عملکرد صادراتی دارد.

ویژگی های بارنامه:

1.   نشان‌دهنده انعقاد قرارداد حمل است
2.   بارنامه On Board نشان‌دهنده بارگیری کالا به روی وسیله نقلیه است.
3.   بارنامه سند مالکیت کالا است و دارنده آن مالک کالا به‌حساب می‌آید.
4.   بارنامه قابل انتقال و ظهر نویسی است.

تفاوت بارنامه و راهنامه:

دو مورد اول بین بارنامه و راه‌نامه مشترک هستند اما فرق بین بارنامه و راهنامه این است که این در سند مالکیت و قابلیت ظهرنویسی است که در بارنامه وجود دارد لکن در راه نامه این دو ویژگی نیست. به‌عبارت‌دیگر راه نامه فقط نشان از انعقاد قرارداد حمل و بارگیری است و سند مالکیت کالا به‌حساب نمی‌آید.
با توجه به فرق بارنامه و راه‌نامه در کاربرد، ارزش این دو سند نیز کاملاً باهم تفاوت دارند. شکل زیر نشان‌دهنده انواع بارنامه و راه‌نامه است.

تفاوت بارنامه و راهنامه

بارنامه چیست؟

همان‌گونه که اشاره شد بارنامه سند مالکیت کالا است و قابلیت ظهر نویسی دارد. به همین دلیل بارنامه را مهم‌ترین سند درتجارت و بازرگانی بین‌الملل می‌دانند. انواع بارنامه عبارتند از:

بارنامه دریایی (ocean bill of lading):

بارنامه دریایی معمولاً پس از بارگیری روی کشتی صادر می‌شود و پس از صدور آن این اطمینان وجود دارد که کالا حمل شده و در اختیار صاحب محموله (consignee) قرار می‌گیرد. در بارنامه دریایی بخشی به نام صاحب محموله وجود دارد که مالک کالا به‌حساب می‌آید و در صورت در اختیار داشتن بارنامه می‌تواند محموله را دریافت کند. صاحب محموله معمولاً خریدار است اما گاهی ممکن است نام خریدار در این بخش ثبت نشود. برای مثال در زمانی که از اعتبارات اسنادی برای پرداخت هزینه کالا استفاده می‌شود، بانک کالا را به‌عنوان وثیقه در نظر می‌گیرد لذا این الزام وجود دارد که نام بانک به‌عنوان صاحب محموله در بارنامه درج شود. درنهایت و پس از پرداخت مبلغ مربوطه به بانک توسط خریدار و یا سایر تعهدات، بانک اقدام به ظهرنویسی بارنامه به نام خریدار می‌کند تا خریدار امکان ترخیص کالا را از گمرک داشته باشد.

در حمل و نقل بین المللی طبق اسناد حمل و نقل دریایی، بارنامه دریایی معمولاً در 3 نسخه صادر می‌شود. در بارنامه دریایی معمولاً اطلاعات مختلفی درج می‌گردد که مهم‌ترین اصطلاحات بارنامه دریایی : فرستنده، صاحب محموله، شخص یا شرکتی که باید از رسیدن بار به مقصد آگاه شود و شرح کلی محموله است.

مندرجات بارنامه دریایی:

•   شماره بارنامه
•   نام و آدرس فرستنده کالا
•   نام و آدرس صاحب (گیرنده) محموله
•   شخص یا شرکتی که باید از رسیدن بار به مقصد آگاه شود
•   بندر مبدأ بارگیری
•   بندر مقصد حمل
•   نام کشتی حمل‌کننده کالا
•   شرکت حمل‌کننده و یا نماینده آن
•   تعداد کانتینر یا بسته‌ها
•   وزن ناخالص
•   ابعاد کالا
•   تعداد نسخ اصلی بارنامه
•   و ...

باید توجه داشت گاهی در بارنامه عبارت تحویل داده شده برای حمل نوشته می‌شود. این عبارت به آن معنی است که کالا توسط شرکتبارنامه کشتیرانی جهت حمل و نقل بین الملل تحویل گرفته شده است اما نشانه حمل قطعی کالا نیست. در صورتی می‌توان به حمل قطعی کالا اطمینان داشت که بارنامه به‌صورت shipped on board صادر شده باشد. بارنامه‌ای که این عبارت روی آن نوشته شده باشد به آن معناست که اختیار کالا از دست فروشنده خارج شده و حمل کالا قطعی است.

ویژگی های بارنامه معتبر بر اساس قواعد متحد الشکل اعتبارات اسنادی (UCP600):

• بارنامه معتبر باید در نسخ کامل(full set BL) ارائه شود و جهت جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی و حمل و نقل سریع اسناد به بانک تحویل داده می‌شود.

• بارنامه معتبر باید بدون قید و شرط(clean BL) باشد. اصطلاح صدور بارنامه باربری بدون قید و شرط سندی است که بر آن یادداشتی مبنی بر معیوب بودن کالا یا بسته‌بندی آن در زمان تحویل به حمل‌کننده درج نشده باشد. در صورت معیوب بودن کالا یا بسته‌بندی آن در زمان تحویل به حمل‌کننده، کاپیتان کشتی یا نماینده وی عبارت خاصی مبنی بر معیوب بودن کالا روی بارنامه می‌نویسد که باعث مخدوش(claused BL) شدن بارنامه می‌گردد.

• بارنامه حاکی از بارگیری کالا بر روی وسیله حمل(on board BL) باشد مگر آنکه در شرایط اعتبار صراحتا شرط دیگری قید شده باشد.

• بارنامه معتبر معمولاً به حواله‌کرد (to the order of BL) صادر می‌شود و درصورتی‌که از روش پرداخت اعتبار اسنادی استفاده شود بارنامه معمولاً به حواله‌کرد بانک گشاینده اعتبار صادر می‌شود.

• نحوه پرداخت کرایه حمل (freight payment) در بارنامه که معمولاً به‌صورت پیش‌کرایه(freight prepaid) یا پس‌کرایه( freight collect) می‌باشد طبق قرارداد حمل و نقل بین المللی و توافق فی‌مابین باید در بارنامه درج گردد.

• در صورت استفاده از اعتبار اسنادی تاریخ صدور بارنامه و سایر اسناد حمل باید پس از تاریخ گشایش و ابلاغ اعتبار و یا تاریخ ثبت سفارش باشد، مگر آنکه توافق دیگری بین خریدار و فروشنده صورت گرفته باشد.
• طبق مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی حداکثر مهلت ارائه بارنامه به بانک از تاریخ صدور بیست‌ویک روز می‌باشد.

بارنامه حمل مرکب فیاتا (FIATA BL):

fiata مخفف چیست؟ International Federation of Freight Forwarders Associations

فیاتا به‌عنوان اتحادیه فورواردرها، دارای اسناد حمل و نقل متعددی است. یکی از مهم‌ترین اسناد این اتحادیه بارنامه مرکب فیاتا است. این بارنامه مورد تائید اتاق بازرگانی بین‌الملل بوده و قابل معامله است. این بارنامه مورد پذیرش بانک ها بوده و در حمل با کامیون (بارنامه زمینی)، کشتی (بارنامه دریایی)، قطار (بارنامه ریلی) و هواپیما (بارنامه هوایی) استفاده می‌شود. به‌عبارت‌دیگر این بارنامه به دلیل اعتبار بالایی که دارد هم در حمل مرکب و هم در حمل با یک نوع وسیله حمل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این بارنامه فقط توسط فورواردر های عضو فیاتا صادر می‌شود و با صدور این بارنامه تمام مسئولیت‌های محموله و عملکرد حمل‌کننده را بر عهده می‌گیرند.

اسناد حمل فیاتا:

فیاتا علاوه بر بارنامه مرکب، اسناد دیگری نیز دارد که در ادامه به‌صورت خلاصه به مهم‌ترین این اسناد اشاره خواهند شد:

1.گواهی رسید فیاتا (FIATA certificate of receipt ):

این سند غیر قابل معامله بوده و معمولاً در قاعده ExWork مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش فروشنده در کارخانه یا محل خود محموله را تحویل فورواردر قرار می¬دهد. این سند به دلیل غیر قابل معامله بودن مورد پذیرش بانک ها نیست.

2. گواهی حمل فیاتا (FIATA certificate of transport ):

این سند توسط فورواردرها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گواهی در صورتی که به حواله‌کرد صادر شود، قابل معامله و قابل انتقال بوده و درنتیجه مورد پذیرش بانک‌ها است. فورواردر با در اختیار گذاشتن این گواهی به صاحب کالا متعهد می‌گردد در مقصد توسط نماینده‌اش کالا را در اختیار ارائه دهنده گواهی بگذارد. گواهی حمل فیاتا حاوی وظیفه محدودی است و فورواردر به‌عنوان شخص ثالث فقط مسئول حمل کالا و تحویل آن در مقابل ارائه سند مزبور می‌باشد.

3. رسید انبار فیاتا (FIATA warehouse receipt ):

این رسید غیرقابل معامله بوده و به‌عنوان رسید انبار فورواردرها در نظر گرفته می‌شود.
راه‌نامه چیست؟ برخلاف بارنامه، راه‌نامه سند مالکیت کالا نبوده و قابلیت ظهرنویسی ندارد. راه نامه باید به نام شخص خاصی صادر شود که گیرنده محموله به‌حساب می‌آید. همان‌گونه که اشاره شد، چندین نوع راه نامه وجود دارند که در ادامه به اختصار به آن‌ها اشاره می‌شود:

راه‌نامه دریایی غیرقابل معامله (non negotiable sea waybill):

این سند حمل‌ونقل دریایی قابل معامله نبوده و گیرنده نمی‌تواند قبل از دریافت محموله آن را به غیر انتقال دهد. در واقع تفاوت اصلی این سند با بارنامه دریایی، عدم امکان معامله آن است.

راه‌نامه فیاتا (FIATA waybill ):

راه نامه فیاتا یکی از اسنادی رسمی فیاتا است که فورواردر های عضو فیاتا برای حمل‌ونقل بین‌الملل از آن استفاده می‌کنند. این راه‌نامه غیرقابل معامله بوده و توسط اتاق بازرگانی بین‌الملل تائید شده است. مهم‌ترین دلیل استفاده از راه‌نامه فیاتا در بازرگانی بین‌الملل، طرف معامله شدن بازرگانان با فورواردرها به‌جای حمل‌کننده‌ها است. به‌عبارت‌دیگر با استفاده از این راهنامه دیگر نیازی به ارتباط با حمل‌کننده‌ها نیست و شرکت‌های کارگزار یا همان فورواردر ها کار حمل را بر عهده می‌گیرند.

راه‌نامه قطار (rail waybill ):

راه نامه راه‌آهن سندی غیرقابل معامله و انتقال است و بنابراین با ظهر نویسی نمی‌توان آن را به دیگری انتقال داد. تعداد راه‌نامه قطار با توجه به کنوانسیون مربوطه متفاوت است. با این وجود معمولاً دو نسخه راه نامه برای محموله صادر می‌شود که یک نسخه آن که نسخه اصلی است همراه بار بوده و نسخه رونوشت به فرستنده تحویل می‌شود. بارنامه قطار به نام گیرنده صادر می‌شود. گیرنده در مقصد می‌تواند با نسخه رونوشت و یا بدون آن بار را دیافت نماید.

راه‌نامه هوایی(air waybill):

برای حمل هوایی، راه‌نامه انجمن بین‌المللى حمل‌ونقل هوائى، یاتا(IATA) مورد استفاده قرار می‌گیرد. راه‌نامه هوائی فقط یک رسید می‌باشد و سند قابل معامله و یا سند مالکیت کالا به‌حساب نمی‌آید و لذا ذینفع کالا پس از دریافت راه‌نامه، به شرکت هواپیمائی مراجعه نموده و پس از ارائه آن به شرکت هواپیمائی، حواله تحویل کالا یا ترخیصیه(Delivery order) را دریافت می‌دارد.

راه‌نامه هوایی معمولاً در ۱۲ نسخه صادر می‌گردد که ۳ نسخه اصلی آن ازنظر تجارتی مهم بوده و بقیه نسخ آن برای قسمت‌های داخلی شرکت هواپیمائی به کار برده می‌شود.

سه نسخه اصلی راهنامه هوایی:

1.   یک نسخه برای شرکت حمل‌کننده
2.   یک نسخه برای گیرنده کالا
3.   یک نسخه برای فرستنده کالا

راه‌نامه کامیون (CMR):

اما cmr مخفف چیست؟ CMR مخفف کلمات Convention Merchandises Routiers به معنای قرارداد بین المللی حمل و نقل جاده ای کالا می باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید کتاب کنوانسیون cmr را مطالعه نمایید. اما راه‌نامه کامیون سندی غیر قایل معامله است که معمولاً در 6 تا 14 نسخه صادر می‌شود. 3 نسخه اصلی این سند به امضای صادرکننده، حمل‌کننده، و گیرنده کالا می رسد و باقی آن در گمرکات ورودی و خروجی کشورهای بین راه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اطلاعات مندرج در راهنامه کامیون:

1.   نام و نشانی فرستنده کالا یا کارگزار آن
2.   نام و نشانی حمل‌کننده کالا
3.   نام و نشانی گیرنده کالا
4.   تاریخ صدور و تاریخ حمل
5.   تاریخ و محل بارگیری در مبدأ و تاریخ محل تحویل در مقصد
6.   وزن محموله
7.   ابعاد، نوع بسته‌بندی، تعداد و نوع کالا
8.   ...

در حال حاضر بیش از 50 کشور ازجمله ایران به این پیمان پیوسته اند. با این وجود معمولاً بانک ها از پذیرش این سند خودداری می‌کنند.

مطالب مشابه:

------------------------------------------------------------

-بارنامه و انواع آن

------------------------------------------------------------

-ویژگی های بارنامه معتبر

------------------------------------------------------------

-فیاتا چیست؟

------------------------------------------------------------

- بارنامه مستر گروهی

------------------------------------------------------------

-کریدور حمل و نقل چیست؟